Zespół Szkół ZawodowychPATRON ZESPOŁU SZKÓŁ ZAWODOWYCH
POWSTAŃCY WIELKOPOLSCY
POWSTANIE WIELKOPOLSKIE W POWIECIE GOSTYŃSKIM
Wieści o wybuchu powstania w Poznaniu w dniu 27 grudnia 1918 r. szybko obiegły całą Wielkopolskę. Nie od razu jednak było to związane z podejmowaniem konkretnych działań. W Gostyniu dopiero 1 stycznia 1919 r. posiedzenie członków Powiatowej Rady Ludowej i naczelników Straży Ludowej przerwała grupa miejscowej młodzieży z Leonem Borowiczem na czele, która zażądała natychmiastowego przejęcia władzy w mieście przez Polaków. 150-osobowy oddział ze sztandarem organizacyjnym udał się w pochodzie na rynek. Do maszerujących dołączali mieszkańcy Gostynia. Na domach pojawiły się biało-czerwone flagi. Na rynku odbyła się żywiołowa manifestacja ludności polskiej. Po przybyciu członków Wydziału Wykonawczego PRL podjęto decyzję o przejęciu następnego dnia władzy w powiecie.
2 stycznia 1919 roku członkowie Powiatowej Rady Ludowej pod przewodnictwem ks. Stanisława Grzędy zajęli ratusz i starostwo. Z obu instytucji usunięto pruskich urzędników, a na budynkach flagi niemieckie zastąpiono polskimi. Jeszcze tego samego dnia opanowano pocztę i dworzec kolejowy. Gostyń był wolny. Przejęcie władzy odbyło się praktycznie bez walki, co wynikało z faktu, że poza posterunkami policji i żandarmerii nie stacjonowały tu żadne niemieckie oddziały. Przystąpiono do polonizacji urzędów. Pierwszym polskim starostą gostyńskim został Wincenty Dabiński. Burmistrzem Gostynia mianowano Józefa Kujawskiego. Odzyskana wolność była jednak ciągle zagrożona, ponieważ zwiad niemieckich oddziałów Grenzschutzu, rozlokowanych w rejonie Leszna, Bojanowa i Rawicza, docierał nawet na przedmieścia Krobi i w okolice Goli. Polskie władze powiatu gostyńskiego musiały rozstrzygnąć czy czekać bezczynnie na rozwój wydarzeń, czy też zdecydować się na rozpoczęcie akcji zbrojnej. 6 stycznia 1919 roku, w godzinach popołudniowych, wezwano do Gostynia Bernarda Śliwińskiego z Ponieca. Z 6 na 7 stycznia 1919 r. zebrali się przywódcy Powiatowej Rady Ludowej i dowódcy. Wynikiem tego posiedzenia było ogłoszenie pospolitego ruszenia w powiecie. Dowództwo nad oddziałami postanowiono powierzyć Bernardowi Śliwińskiemu. Zaopatrzeniem w broń zająć się miał Józef Gomerski. Zorganizowanie służby medycznej powierzono dr. med. Dezyderemu Weisowi, natomiast aprowizacją przyszłych oddziałów zajął się Edward Potworowski z Goli. Wybuch powstania w powiecie nastąpił 7 stycznia 1919 r. Ochotnicy zebrali się na placu przy gostyńskiej strzelnicy. Powstały batalion, por. Śliwiński podzielił na trzy kompanie – kompanią gostyńską dowodził Stefan Eitner, kompanią piaskowską – Antoni Sobecki, a kompania mieszaną – Leon Włodarczak. Około godziny 15.00 cała jednostka odjechała przez Brzezie - Czajkowo - Łękę Małą - Czarkowo - Drzewce do Ponieca, by rozpocząć tworzenie frontu południowo-zachodniego powstania wielkopolskiego. Z czasem żołnierzy tego frontu przywykło się określać mianem „Grupa Leszno”. Walki trwały przez kilka tygodni. Powstańcy z ziemi gostyńskiej walczyli pod Przybiniem, Miechcinem, Janiszewem oraz pod Osieczną i Kąkolewem. 16 lutego w Trewirze uzgodniono rozejm, poświadczający zwycięstwo powstania oraz zakreślający jednocześnie linię demarkacyjną. Podpisanie rozejmu nie oznaczało automatycznego zaprzestania wszelkich działań zbrojnych. Nie zostało określone kiedy układ wchodzi w życie, a Niemcy wbrew postanowieniom rozejmu – zatrzymali niektóre tereny. 28 czerwca 1919 roku odbyła się oficjalna ceremonia podpisania traktatu wersalskiego. Przyznał on Wielkopolskę (poza kilkoma skrawkami) Polsce. Tereny zajęte przez powstańców zostały włączone w skład państwa polskiego. Postanowienia traktatu wersalskiego weszły w życie dopiero 10 stycznia 1920 roku. Front Wielkopolski został zlikwidowany ostatecznie w marcu 1920 roku.
Kalendarium wydarzeń
10 XI 1918 r. – W Gostyniu zaczyna legalną działalność Powiatowy Komitet Obywatelski z ks. Stanisławem Grzędą na czele. Powołano do życia oddział miejski Straży Obywatelskiej
12-15 XI 1918 r. – tworzenie się na ziemi gostyńskiej Rad Robotniczo-Żołnierskich
17 XI 1918 r. – Powiatowy Komitet Obywatelski przekształcił się w tymczasową Radę Ludową na powiat gostyński. Jej ostateczne ukonstytuowanie się nastąpiło 8 XII 1918 r. Przewodniczącym został ks. Stanisław Grzęda
2 I 1919 r. – Bezkrwawe przejęcie władzy z rąk niemieckich w Gostyniu. Pierwszym polskim burmistrzem zostaje Józef Kujawski, a pierwszym starostą Wincenty Dabiński
6 I 1919 r. – Powiatowa Rada Ludowa podejmuje decyzję o przystąpieniu do akcji zbrojnej. Porucznik Bernard Śliwiński otrzymuje dowództwo nad wszystkimi oddziałami zbrojnymi w powiecie gostyńskim
7 I 1919 r. – godz. 10.00 zbiórka przed budynkiem Strzelnicy w Gostyniu 500 ochotników. Wybranych zostaje 400 ludzi, z których tworzy się batalion ochotniczy (dowódca por. Bernard Śliwiński) w sile trzech kompanii
kompania gostyńska – dowódca: Stefan Eitner
kompania piaskowska – dowódca: Antoni Sobecki
kompania mieszana – dowódca: Leon Włodarczak
- godz. 15.00 wymarsz batalionu w okolice Ponieca
8/9 I 1919 r. – kompania piaskowska odpiera niemiecki atak na Przybiń
9 I 1919 r. – walki o Janiszewo i Miechcin (udział kompanii krobskiej i boreckiej)
10 I 1919 r. – zwycięskie walki o Osieczną („Bitwa pod wiatrakami”)
11 I 1919 r. – ciężkie walki o Tworzanice, Przybiń, Kąkolewo. Powstańcy zmuszeni są początkowo do wycofania się. Udany kontratak wypiera Niemców.
14- 15, 19 I 1919 r. – ponowne ciężkie walki o Waszkowo, Przybiń i Gościejewice
18 I 1919 r. – oddziały powstańcze z ziemi gostyńskiej tworzą Grupę „Leszno”
19 I 1919 r. – udany atak powstańców na Gościejewice
27 I i 14 II 1919r. – walki o Kąkolewo
24 II 1919 r. – na mocy rozejmu w Trewirze (16 II 1919 r.) wyznaczono linię demarkacyjną na odcinku ponieckim i pawłowickim obsadzonym przez powstańców z ziemi gostyńskiej
6 III 1919 r. – powstańcy z Grupy „Leszno” weszli w skład 6 pułku strzelców wielkopolskich pod dowództwem por. Bernarda Śliwińskiego
Robert Zbieralski